Misschien was het wel tekenend dat het KVB-symposium ‘Waardevol digitaal’ niet in Eindhoven (Hi-Tech Campus), Amsterdam (Nemo) of een vergelijkbare moderne instelling werd georganiseerd, maar in Theater Diligentia te Den Haag. Het was namelijk niet duidelijk of het overgrote deel van het publiek de titel van het symposium onderschreef. De locatie maakte dus veel goed, en de opkomst was dan ook zonder meer indrukwekkend te noemen. Alle geledingen van het vak waren vertegenwoordigd, van distributie tot retailer, van uitgever tot POD-leverancier en van auteur tot e-boekevangelist. So far so good. Totdat het programma begon.
De organisatie had haar best gedaan om uit alle ‘hoeken’ van het vak sprekers aan het woord te laten. Hidde van der Louw presenteerde de aanbevelingen van de werkgroep digitaal lezen, een initiatief van Bol.com. Caroline Damwijk benadrukte de onmisbaarheid van de boekhandel, begrijpelijk vanuit haar rol als directeur van Libris Blz. Kees Holierhoek, voorzitter van Stichting Lira, benadrukte vooral de gevaren van e-reading als het gaat om de bescherming van auteursrechtelijk materiaal. De KB deed een duit in het zakje bij monde van directeur Bas Savenije, die vanuit zijn perspectief de problemen van de bibliotheek schetste. En Geert Noorman, directeur van het NUV, brak een lans voor ‘zijn’ e-platform-zonder-naam, dat echter nu al de standaard zal zetten, en waar andere platformen zich naar zullen moeten schikken. Gelukkig was er ook comic relief, in de vorm van de Tiele-lezing, dit jaar uitgesproken door Eppo van Nispen, directeur van het CPNB.
Wat overblijft na die dag is een katerig gevoel. Wat opviel is dat nagenoeg iedereen – op Van Nispen na – voor eigen parochie sprak, zijn of haar eigen belangen probeerde te verdedigen en/of zijn of haar visie probeerde door te drukken. Er werd slecht geluisterd naar elkaar. Er werd niet of nauwelijks gereageerd op elkaar, of het moeten de KBB en het NUV zijn geweest die kennelijk hebben besloten hun breuk publiekelijk onder een vergrootglas te leggen, een breuk waar ze in ieder geval wel een naam voor hebben kunnen bedenken (‘DAT-relatie’: developing apart together). Er werd over elkaar gesproken, tegen elkaar gesproken, langs elkaar gesproken, maar niet met elkaar gesproken.
De balans van de middag is een vat vol tegenstellingen. Ik noem er een paar: Bol-werkgroep versus KBB: De werkgroep adviseert géén vaste prijs voor e-boeken, de KBB wil dat wel. NUV versus werkgroep: het NUV wil drm, de werkgroep niet noodzakelijkerwijs. Lira (en ook het NUV) versus veel anderen: Stichting Lira wil – als het even kan – downloaders achter tralies. Het NUV wil dat individuele downloaders worden vervolgd. NUV versus KBB: de NUV werkt aan het ene platform, de KBB aan het andere. KB versus NUV: de KB wil zo veel mogelijk content digitaal beschikbaar stellen, maar uitgevers werken daar niet aan mee. En zo kan ik nog wel even doorgaan.
Was het dan allemaal zo negatief? Nee, gelukkig niet. De Bol-werkgroep adviseert de regering om geen vaste prijs voor e-boeken te reguleren. Adobe-drm wordt – zij het hier en daar schoorvoetend – als ongewenst ervaren. De prijs van e-boeken moet omlaag (zeg Bol.com, dat hebben jullie grotendeels zelf in de hand. Daar kom ik in een volgende blog op terug!). Laag btw-tarief op e-boeken is gewenst. Met andere woorden, op kleine onderdelen vinden de partijen elkaar wel. Maar in het grote plaatje verzandt de discussie in het verdedigen van de eigen belangen. Wat dat betreft was het een gemiste kans dat CB geen spreektijd kreeg. Uiteraard heeft CB ook belangen te verdedigen, maar het is wel een partij die bij uitstek door het grootste deel van het boekenvak wordt vertrouwd. Bovendien heeft CB heel veel ervaring als het gaat om digitalisering. Waardevolle digitale ervaring, zou ik daaraan toe willen voegen. Maar misschien paste dat wel niet in het programma.
Rest mij nog Eppo van Nispen veel succes te wensen. Hij heeft een groot probleem, want als het vak zichzelf niet snel een schop onder het achterwerk geeft, valt er over een aantal jaren niets meer te propageren, anders dan via Google Adwords. Immers, een deel van de boekverkoop vloeit dan ongetwijfeld naar het buitenland, waardoor de Nederlandse boekhandel nog verder onder druk komt te staan, met alle desastreuze gevolgen van dien. De Boekenweek, nu eigenlijk al achterhaald, zal in het kielzog van het vak ook op de schop moeten. Lezen is leuk, en dus moet de consument (de lezer) daarop worden gewezen. Maar een naam als ‘Manuscripta’ nodigt de gemiddelde lezer niet uit. Ik pleit nou niet direct voor een BoekenRAI, maar Nederland kan een voorbeeld aan de Vlaamse Boekenbeurs nemen. Helaas houden boekhandels en uitgevers elkaar daarin tegen, want wee de uitgever die op een boekenbeurs zelf gaat verkopen. Het zal Eppo niet meevallen om de C in CPNB inhoud te geven. Zoveel is gisteren wel duidelijk geworden.
Bob van Duuren online 